تعریف علم و جریان های علم دینی

بسم الله الرحمان الرحیم

علم در فرهنگ ما حاوی معانی مختلفی چون اگاهی ،ادراک،شناخت،فهم، معرفت و...بکار می رود،بیشتر این مطالب را در تعریف عموم مردم از علم می توان یافت؛هر چند بعضا در محافل دانشگاهی و به اصطلاح آکادمیک نیز این اصطلاحات که بطور کلی در معنای ان ابهام در فهم وجود دارد،حتی واژه sciene  که معادل علم در زبان لاتین است ،نیز حاوی ابهام است.اما در یک معنای کلی و دقیق تر می توان در رابطه با علم چنین جمله ای را بکار برد:علم یعنی کشف حقیقت و راه وصول به ان یا حتی می توان گفت که علم طریقه است نظام مند درباره نگرش انسان به پدیده ها که با روش های مختلف بدست می اید.همچنین علم ماهیت های گوناگون دارد که توصیف  و بیان ان در این نوشته ممکن نیست.و اما تعریفی از علم دینی است،همان طور که از این واژه بر می اید حاوی دو مفهوم است:علم(کشف حقیقت) و دین(برنامه جامع زندگی فردی، اجتماعی،دنیوی و اخروی)منظور از علم دینی و بومی سازی علم نیز صرفا تعویض اصطلاحات نیست.بلکه استفاده از نگرش های توحیدی و بهره گیری از روش ها همچنین بهره گیری از منابع وحی در تولید و بکار گیری علوم است.حال قصد این را نداریم که این مفهوم را تعرف و بسط دهیم .اما تصمیم دارم تا چهار جریان اصلی در رابطه با علم دینی با توجه به یکی از تقسیم بندی های موجود( تقسیم بندی حجت السلام و المسلمین دکتر خسرو پناه):

１-  مخالفان  فیلسوفان مدرن از علم دینی :این دسته از متفکرین  برای علم ماهیتی غیر ایدولوژیک و غالبا پوزیتویستی  را متصور اند و همچنین معتقد اند که علم از یک مسیر واحد تبعیت می کند.اکثر متفکرین موجود در این رویکرد در ایران با وجود اینکه اساتید بسیار ارزشمند و ممتازی هستند اما در علوم انسانی غالبا سهم چندانی در تولید علوم نداشته و ندارند و صرفا شارحان و معلمین خوبی برای بیان نظرات سایر متفکرین می باشند.

２-  موافقان علم دینی با رویکرد های نقلی:این دسته از اندیشمندان را اغلب با نام اخباری می شناسند ،لکن گفتنی است،همه ی این اندشمندان اخباری نیستند،در این رویکرد این اعتقاد وجود دارد که  تنها ساحت علم دینی استفاده از نقل های موجود در منابع دینی است و هر توصیف و تبیین دیگری غیر از بسط ظاهر این ایات و روایات پذیرفته نیست.

３-  موافقان فیلسوفان پست مدرن:دنبال کنندگان این رویکرد در ایران به یک تعبیر دنباله ی تفکر اندیشمندانی چون پوپر هستند،این دسته از اندیشمندان  برای علم ساحت های گوناگون و پرامتر های گوناگون متصور هستند، یعنی علم با منطق های گوناگون و روش های مختلف ومتفاوت روبرو است و جهان های متفاوت قابلیت ادراک علم را دارند. و با توجه به این نسبیت گرایی در عرصه معرفت شناختی،علم دینی به عنوان یک پرادایم برای علم قابل تصور است.

４-  موافقان علم دینی با رویکرد غرب گزینی انتقادی:این دسته از اندیشمندان معتقد اند که دستاورد های علمی دانشمندان در جهان بخصوص  اندیشمندان غربی قابل انکار نیست و همچنین در صورت تغییر برخی از  مبانی و پیوست اموری چون اخلاق دینی به علم قابل استفاده اند.این  دسته از اندیشمندان بدنبال  بومی سازی علوم بخصوص علوم انسانی هستند.به پیوست همین جریان  یک دسته از اندیشمندان معتقدند که با روش های مختلف می توان از نصوص دینی هم علم دینی استخراج کرد.                                                                          سجاد ایرجی کجوری /بهار 1395

سس

س

s[